Sokołów Małopolski

          Obecny kościół parafialny w Sokołowie Małopolskim znajduje się w miejscu dwóch dawnych świątyń. Zadanie wzniesienia nowego kościoła parafialnego podjął proboszcz ks. Franciszek Stankiewicz. Zawiązał on Komitet Budowy Kościoła, któremu sam przewodniczył. W roku 1905 ogłoszona została rozprawa konkurencyjna na budowę nowej świątyni. Konkurs wygrał profesor architektury Politechniki Lwowskiej Jan Sas-Zubrzycki, który przedstawił projekt trzynawowej świątyni w stylu neogotyckim rozłożonej na planie krzyża łacińskiego. Fundamenty kościoła rozpoczęto kłaść w lipcu 1908 roku pod kierunkiem majstra murarskiego z Przemyśla Józefa Nikodemowicza. Kamień węgielny wmurowano 20 września 1908 r. Poświęcił go „wobec licznie zgromadzonego ludu” dziekan przemyskiej kapituły katedralnej ks. infuł. Jakub Federkiewicz. W następnym roku wzniesiono ściany aż pod dach i przykryto dachówkami. Na wiązanie dachu kościelnego i wieży wykorzystano drewno pozyskane z lasku plebańskiego.
          Po wybuchu I wojny światowej, gdy kościół stał już w stanie surowym, zaprzestano przy nim dalszych prac. Czasowo funkcjonował w nim szpital dla rannych żołnierzy z 50 łóżkami. Użytkowanie niedokończonej budowli spowodowało jej duże zniszczenie, m.in. potłuczenie tysięcy kamionkowych płyt posadzki, rozebranie drewnianych rusztowań, rekwizycje cegieł na budowę dróg, zniszczenie okien i połamanie żaluzji na wieży. W listopadzie 1915 roku straty te oceniano na kilka tysięcy koron.
          W roku 1916 troskę nad budową świątyni roztoczył nowy proboszcz ks. Leon Szado. Przy pomocy parafian uporządkowano teren wkoło świątyni. Wywieziono gruz i kamienie, wyrównano plac kościelny, założono okna. Dzięki staraniom ks. Leona Szado w dniu 1 października 1916 r. kościół został poświęcony. Dokonał tego „przy licznym współudziale księży sąsiadów i wobec mnóstwa ludu” dziekan leżajski, a proboszcz żołyński ks. Tomasz Frankiewicz. Od tej pory w kościele stale celebrowano już nabożeństwa, choć na początku tylko przy ołtarzu tymczasowym.
          Sokołowski kościół parafialny to budowla bazylikowa, trzynawowa z transeptem. Został wzniesiony w stylu neogotyckim z czerwonej palonej cegły na fundamentach z piaskowca. Posiada sklepienie gwiaździste, a w nawach bocznych, zakrystii i kaplicy krzyżowo-żebrowe; w krzyżu kościoła rozplanowano spłaszczoną kopułę. Dwuspadowe dachy są kryte blachą. Wieża zakończona jest żelaznym krzyżem z metalową banią. Portal jest bogato zdobiony elementami z piaskowca. Ściany opinają od zewnątrz wieloskokowe szkarpy. Do dekoracji należą też liczne maswerki w formie fryzu i płycizny. Budowla posiada zakrystię z przedsionkiem i skarbcem oraz kaplicę, a także duży przedsionek i cztery mniejsze kruchty. Wnętrze jest podzielone 12 filarami dźwigającymi sklepienie.

          Kościół pw. Ducha Świętego w Sokołowie Małopolskim jest drugą świątynią w tym miasteczku. Pierwszy kościół został w końcu XVIII wieku przeniesiony do pobliskiej Trzebosi. W końcu lat 60. XIX stulecia zawiązał się w Sokołowie Komitet Mieszczański Kościoła Ducha Świętego, który postawił sobie za cel wzniesienie nowej świątyni. Najbardziej aktywną osobą w tymże komitecie był Łukasz Wojtusik, jeden z zamożniejszych mieszczan sokołowskich. W międzyczasie mieszczanie utworzyli fundusz na cel budowy kościoła pw. Ducha Świętego. Jego początkiem było złożenie przez mieszczan w dniu 10 marca 1869 r. kwoty 274 złr 16 ct. Oprócz tego sokołowianie stale składali kolejne ofiary pieniężne. Zbierano również datki od osób przybywających na jarmarki oraz od pielgrzymów zdążających przez Sokołów do sanktuarium maryjnego w Leżajsku. W latach 1878-1880 wędrowali po kraju kwestarze, którzy zebrali spore sumy pieniędzy.

          W ciągu 28 lat Komitet Mieszczański Kościoła Ducha Świętego uzyskał łącznie kwotę 26.708 złr 53 ct. Sama budowa kościoła rozpoczęta została w roku 1870. Plany budowy świątyni wykonał nieznany z imienia Wąsowicz. W lipcu tegoż roku poświęcono fundamenty kościółka. 30 maja 1871 r. wyrobiono pieczęć komitetową. Po początkowym pomyślnym okresie budowy nastąpił kryzys. Od roku 1874 Komitet Mieszczański Kościoła Ducha Świętego podjął energiczniejsze starania wokół gromadzenia środków finansowych i forsowania projektu wzniesienia świątyni. W roku 1878 położono sklepienie kościółka, czego dokonano pod kierunkiem nieznanego z imienia inż. Pietrzykowskiego. Z tej okazji 13 października tegoż roku zorganizowano uroczyste nabożeństwo. Rok później wiązanie dachowe przykryto blachą, a w roku 1880 z pomocą Dawida Katza oszklono okna.

          W roku 1885 kontynuowano rozpoczęte wcześniej ogradzanie placu kościelnego oraz sprawiono schody do ambony. Zreperowano też uszkodzony dach i wykonano prace restauracyjne przy murach kościelnych. Ułożenie posadzki w świątyni miało miejsce dopiero w roku 1889. W roku 1892 naprawiono wybite szyby i zniszczone okna. Powoli dokonywano również zakupu sprzętów liturgicznych i wyposażenia. W roku 1893 pozłocono ambonę. Ostatnim większym akcentem w upiększaniu kościółka było umieszczenie w roku 1890 na jego szczycie od frontu figury Matki Bożej z Lourdes. Tę odlaną z metalu statuę sprowadził z Francji hr. Jan Władysław Zamoyski. Figurę ukoronowano w roku 1897. Ozdobną, mosiężną koronę ufundował kolator kościółka. Żelazne elementy potrzebne do umocowania korony kupiono u sokołowskiego Żyda Silbera, a pracę przy nasadzeniu korony wykonał Piotr Kułacz. Kościółek został poświęcony 8 grudnia 1898 r. przez ks. Jana Jędrzejowskiego z Kosiny, dziekana dekanatu leżajskiego.

          Sokołowski kościół mieszczański to budowla jednonawowa, bezstylowa. Posiada zamknięte trójbocznie prezbiterium; po jego obu stronach rozplanowano zakrystie. Ściany od wewnątrz podzielono pilastrami, na których wspiera się profilowany gzyms. Kościół posiada sklepienie kolebkowe, a zakrystia żaglaste. Chór muzyczny nad wejściem spoczywa na trzech arkadach. Fasada zamknięta została dwoma wieżyczkami oraz schodkowym szczytem. Posiada dwuspadowe dachy kryte blachą.

          Kościół w Wólce Sokołowskiej sięga początkami roku 1980. W nocy z 21 na 22 listopada tegoż roku mieszkańcy wykonali społecznie remont budynku, w którym wcześniej była prowadzona nauka dzieci. Główne prace zakończono nas ranem w niedzielę 23 listopada. Tego dnia, w uroczystość Chrystusa Króla, poświęcono pomieszczenia kaplicy i odprawiono w niej pierwszą Mszę św. Dokonał tego ks. Mieczysław Wajda, posiadając akceptację bpa Ignacego Tokarczuka. Kaplica ta funkcjonowała do wiosny 1987 roku.

          W roku 1981 biskup przemyski zachęcił mieszkańców Wólki Sokołowskiej do budowy kościoła. Inicjatywa ta spotkała się z pozytywnym odbiorem. Wiosną 1982 roku rozpoczęto produkcję cegły na budowę kościoła oraz gromadzono wszelkie potrzebne materiały. Plany kościoła opracował mgr inż. arch. Roman Orlewski we współpracy z konstruktorem mgr. inż. Władysławem Jagiełło z Rzeszowa.

          Budowę kościoła rozpoczęto 14 czerwca 1983 r. Pierwszą Mszę św. odprawiono w dolnej części świątyni wiosną 1987 roku. Sam obiekt został poświęcony w dniu 15 listopada 1987 r. przez bpa Ignacego Tokarczuka z Przemyśla. Otrzymał wezwanie Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata.
Świątynię w Wólce Sokołowskiej wzniesiono na żelazo-betonowych fundamentach; materiałem budowlanym była cegła palona, a strop wykonano z żelbetonu. Zastosowano drewnianą konstrukcję dachową, pokrytą blachą ocynkowaną. Świątynia posiada wymiary: 22 m długości, 14 m szerokości i 10 m wysokości od posadzki do stropu. Wysokość wieży od fundamentu do podstawy krzyża wynosi 19 m, a razem z krzyżem 25 m.

          Obecny kościół parafialny w Górnie jest czwartą taką budowlą w dziejach tej wsi. Został wzniesiony na miejscu poprzednich w latach 1911-1913 według planów architekta Jana Sasa-Zubrzyckiego. O budowę zatroszczyli się proboszcz ks. Franciszek Bielawski i wikariusz ks. Jan Obara. Kościół sklepiono i pokryto dachem wiosną 1913 roku. Niewiele później, 14 lipca 1913 r. obiekt poświęcił bp Karol Józef Fischer z Przemyśla. Do wybuchu I wojny światowej świątynia została wykończona i częściowo wyposażona.

          Kościół w Górnie jest budowlą murowaną, neogotycką. Reprezentuje typ pseudobazylikowy, trójnawowy z płytkim transeptem bez kaplic. Posiada główne wejście od północnego zachodu, ozdobione skromnym portalem i dwa boczne. Budowla wzniesiona jest z czerwonej cegły na kamiennym cokole z profilowanym gzymsem. Jest w niewielkim stopniu dekorowana elementami kamiennymi i ceglanymi. Na szczególną uwagę zasługują wysokie, liczne szkarpy opinające mury: dwuuskokowe przy ścianach naw bocznych i trójuskokowe przy transepcie, wieży i prezbiterium. Budowla ma stromy, łamany dach dwuspadowy kryty dachówką – karpiówką dwubarwną. W krzyżu kościoła znajduje się na dachu wieżyczka na sygnaturkę. Nad wejściem głównym wznosi się wysoka, czworoboczna, trójkondygnacyjna wieża z czterotarczowym zegarem, która służy jednocześnie za dzwonnicę. Flankują ją dwie wieloboczne baszty. Ich strzeliste hełmy, tak jak i wieży, kryte są blachą i zwieńczone metalowymi krzyżami.

          Na przedłużeniu nawy głównej umiejscowiono zamknięte pięciobocznie prezbiterium posiadające po stronie północno-wschodniej skarbiec, a po południowo-zachodniej zakrystię. Nawa główna jest trójprzęsłowa, a transept jednoprzęsłowy. Do obu naw bocznych przylegają niewielkie przedsionki z małymi drzwiami. Chór muzyczny wspiera się na trzech ostrołukowych arkadach. Wnętrze rozjaśnia światło wpadające przez jedenaście okien witrażowych. Kościół posiada sklepienie krzyżowo-żebrowe, w transepcie gwiaździste, a w zakończeniu prezbiterium półgwiaździste. Okna zostały wyposażone w latach 1913-1914 w witraże wykonane w zakładzie E. Ungera w Tarnowie: w prezbiterium, transepcie i wieży figuralne, a w nawach bocznych, zakrystii i skarbcu z motywami geometrycznymi.

          Do budowy obecej świątyni zachęcił społeczność Nienadówki bp Ignacy Łobos z Przemyśla, który wizytował parafię w roku 1885. W roku 1895 rozebrano stary kościół i przystąpiono do wznoszenia nowego, już murowanego. Zajął się tym komitet pod kierunkiem proboszcza ks. Antoniego Momidłowskiego. Podstawowym budulcem była cegła wypalana w miejscowej cegielni; wykorzystano przy tym jako opał drewno pozostałe z rozbiórki. Projektantem świątyni był budowniczy z Rzeszowa Franciszek Stążkiewicz, a kierownikiem budowy Karol Nikodemowicz z Głogowa Małopolskiego. Wmurowanie kamienia węgielnego pod budowlę nastąpiło w dzień odpustu parafialnego 24 sierpnia 1895 r.

          Prace budowlane trwały dość krótko, gdyż jedynie dwa lata. Poświęcenia kościoła dokonał dnia 24 sierpnia 1897 r. delegat bpa Łukasza Soleckiego, ks. Jan Jędrzejowski. Z tej okazji hierarcha przesłał proboszczowi nienadowskiemu pismo, w którym odnotował: „Kościół ten piękny będzie jawnym przez wieki świadectwem Waszego przywiązania do wiary świętej katolickiej, Waszej gorliwości, Waszej pobożności i miłości ku Bogu”. Pięć lat później, w dniu 1 lipca 1902 r., kościół został konsekrowany przez bpa Karola Józefa Fischera z Przemyśla. Patronem obiektu pozostał św. Bartłomiej.

          Obecny kościół parafialny w Nienadówce reprezentuje styl neogotycki. Jest halowy, posiada trzy nawy. Wzniesiono go z czerwonej cegły na fundamentach z ciosowego kamienia. Zaprojektowano w nim sklepienie krzyżowo-żebrowe. W przedłużeniu nawy głównej znajduje się prezbiterium, a po jego obu stronach dwie zakrystie. W środku nawy bocznej od strony północnej umieszczono półokrągłą niszę na kaplicę, a od strony południowej kruchtę (tzw. babiniec) z wejściem bocznym. Świątynia posiada szesnaście dużych i sześć mniejszych przypór obłożonych kamienną okładziną. Korpus budowli powiększa wertykalnie smukła wieżyczka na sygnaturkę. Przystawiona została do niego od wschodu gruba, czworoboczna wieża z wejściem głównym.

          Strzeliste hełmy wieży i wieżyczki, podobnie jak dwuspadowy dach, pokryto blachą miedzianą, choć do lat 50. XX wieku ten ostatni osłaniała czerwona dachówka, a do połowy lat 70. blacha ocynkowana. Dach na prezbiterium jest półokrągło-kopulasty, nad zakrystiami półokrągły, a nad kaplicą i wejściem bocznym jednospadowy. Pod dachem biegnie dookoła ozdobny gzyms. Artystyczne oszklenie wykonały Krakowskie Zakłady Witraży. Przygotował je S. Żeleński według projektu Stefana Matejki. Ściany wewnętrzne pokrył malowidłami w roku 1922 Michał Leszczyński. W okresie powojennym, w roku 1957, kościół został zradiofonizowany, założono również instalację elektryczną i oświetleniową. Rok później nowe freski figuralne wykonali artyści pod kierunkiem prof. Wacława Taranczewskiego z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Odnowił je w roku 1976 Jan Wąsacz z Przemyśla. Na początku lat 80. XX wieku prezbiterium zostało poszerzone i przebudowane. W ostatnim czasie budowla została zrestaurowana z inicjatywy proboszcza ks. Józefa Galanta.

          Obecny kościół parafialny w Trzebosi stoi na miejscu dawnej, drewnianej świątyni. Plany budowy kościoła zaistniały już w marcu 1855 roku. Konkretne działania podjęto jednak dopiero 30 lat później, za proboszcza ks. Franciszka Lorenca, na mocy rozprawy konkurencyjnej z dnia 27 września 1885 r. Zdecydowano się również zrezygnować z budulca drewnianego, a wznieść kościół murowany. Rozpoczętą w roku 1887 roku budową kierował Szymon Mindowicz. W 1888 roku Jan Tarnawski z Białobrzegu dokonał złocenia ołtarzy. Kościół wyposażono też w ambonę, ławki i konfesjonały. W roku 1898 świątynia została odnowiona. Kilka lat później, w dniu 29 czerwca 1902 r., konsekrował ją bp Karol Józef Fischer z Przemyśla. Budowla jednak nie była jeszcze w pełni wykończona, o czym świadczy relacja wizytacyjna: „Kościół nosi tytuł niezwykły, mianowicie Opatrzności Bożej, obraz wielkiego ołtarza przedstawia Pana Jezusa rozmnażającego chleby i odpust jest w Niedzielę VI po Świątkach, w którą się czyta Ewangelię o rozmnożeniu chleba. Jest w tem myśl rzewna: lud ubogi na piaskach ucieka się do Boskiej Opatrzności. Kościół jest murowany, nie sklepiony i bez stylu, którego brak stosowne pomalowanie mogłoby częściowo zastąpić; parafianie starają się o nie”.

          Kościół parafialny w Trzebosi wznosi się na małym pagórku, odsunięty jest nieco od głównej części wsi. Reprezentuje typ architektury sakralnej o prostej formie i skromnym detalu architektonicznym. Budowlę rozplanowano jako trzynawową bazylikę. Posiada dachy dwuspadowy i pulpitowe. Bryłę kościoła uzupełnia smukła wieżyczka z sygnaturką. Prezbiterium zostało zamknięte trójbocznie. Nawy boczne oddziela od głównej osiem filarów. Na zachodniej stronie budowli umieszczony jest chór, rozciągający się na całej jej szerokości. Prospekt organowy wykonał Stanisław Janik z Krosna. W roku 1932 organy zostały odremontowane. W latach 90. minionego wieku kościół odwodniono, a plac wokół niego wyłożono kostką brukową. Na początku XXI stulecia świątynia została odremontowana przez proboszcza ks. Józefa Filę. Wówczas to, w roku 2004, dobudowano do niej kruchtę.

          Kościół parafialny w Trzebusce sięga początkami lat 70. XX wieku. W 1970 roku z inicjatywy proboszcza z Nienadówki ks. Edwarda Stępka uruchomiono w Trzebusce punkt katechetyczny. Początkowo nauką religii zajmowały się siostry służebniczki z placówki nienadowskiej, a od roku szkolnego 1972/1973 księża z Sokołowa. Z biegiem czasu w punkcie katechetycznym rozpoczęto odprawianie nabożeństw. Pierwszą Mszę św. celebrował w lutym 1973 roku proboszcz ks. Michał Gądek.

          Na początku lat 80. XX wieku podjęto starania o budowę świątyni. Za zgodą biskupa przemyskiego Ignacego Tokarczuka rozpoczęto gromadzenie pieniędzy i materiału na budowę. W 1975 roku zakupiono pierwszą partię cegieł. Pod budowę wybrano plac leżący przy skrzyżowaniu drogi ciągnącej się przez wieś z drogą dojazdową do Nienadówki „Karczmarką”. Działkę przekazała mieszkanka Trzebuski Maria Motyl.

          Projekt opracowali mgr inż. arch. Roman Gorczyca i konstruktor mgr inż. Władysław Jagiełło. Prace budowlane rozpoczęto w dniu 18 maja 1982 r. Dużego wsparcia udzielił proboszcz sokołowski ks. Mieczysław Wajda. Większość prac wykonywano społecznie. Jako patronkę obrano Matkę Bożą Częstochowską, a jako współpatronów: św. Maksymiliana Marię Kolbego i św. Jana Chrzciciela.

          Świątynię wzniesiono na fundamentach żelazo-betonowych. Jako materiał budowlany zastosowano czerwoną cegłę, wypalana w miejscowej cegielni. Strop wykonano z żelbetonu, a konstrukcję dachową z drewna. Dach został pokryty blachą, posadzkę ułożono z płyt terakotowych, a w prezbiterium z marmuru. Budowla ma długość około 20 m, szerokość 12 m i wysokość 9 m. Wysokość od podstawy do szczytu krzyża sięga 30 m. Cała powierzchnia wynosi 275 m² w dwóch kondygnacjach. Ogółem świątynia może pomieścić około 1000 osób.

          Przez pierwszy okres istnienia świątynia była kaplicą dojazdową parafii sokołowskiej. Mieszkańcy podejmowali jednak starania o utworzenie we wsi osobnej placówki duszpasterskiej. Ostatecznie zgodę na to wyraził bp Ignacy Tokarczuk. Od roku 1988, po erygowaniu parafii w Trzebusce, kościół posiada rangę świątyni parafialnej.

          Kościół parafialny w Wólce Niedźwiedzkiej według tradycji sięga swoimi początkami roku 1576. Wówczas to został wzniesiony w Woli Zarczyckiej z fundacji króla Stefana Batorego. W roku 1912 proboszcz z Woli Zarczyckiej ks. Józef Gryziecki w porozumieniu z miejscowym komitetem parafialnym sprzedał kościół gminie w Wólce Niedźwiedzkiej za kwotę 2.000 koron. Wzniesienie świątyni w Wólce Niedźwiedzkiej i związane z tym różne prace kosztowały dodatkowo 13.000 koron. Razem z kościołem przeniesiono do Wólki Niedźwiedzkiej jego wyposażenie. Dotyczyło to m.in. trzech ołtarzy z drzewa lipowego. W roku 1913 kościół na nowo konsekrowano i nadano mu nowe wezwanie Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polskiej. Sprawozdanie z roku 1914 przypisuje inicjatywę i dzieło wzniesienia świątyni w Wólce Niedźwiedzkiej oddziałowi Związku Katolicko-Społecznego z Sokołowa.

          Po przeniesieniu kościoła z Woli Zarczyckiej do Wólki Niedźwiedzkiej budowla została znacznie przekształcona. Podwyższono ją o 2 m, lecz pozbawiono wieży. Nawa zajęła powierzchnię zbliżoną do kwadratu. Prezbiterium zamknięto trójbocznie. Zakrystię zlokalizowano od strony północnej, słupowy przedsionek od zachodu, a kruchtę od południa. Kościół posiada dach jednokalenicowy, dwuspadowy. Miejsce dawnego gontu zajęła czerwona dachówka z palonej gliny. Ponadto położono w kościele cementową posadzkę. Ściany zewnętrzne budynku zostały oszalowane deskami. Duże zasługi w tym dziele miał ks. Ignacy Kania – wcześniej miejscowy deficjent, a później ekspozyt – który zadbał o urządzenie kościoła i wyposażył go w przybory liturgiczne. W roku 1921 kościół wzbogacił się na całej szerokości o przybudówkę, o co zadbał ekspozyt ks. Antoni Kuziara. Obok frontu kościoła postawiono w roku 1921 modrzewiowy krzyż.

          Kościół wólczański jest budowlą drewnianą na kamiennym podmurowaniu. Posiada konstrukcję zrębową. Jego ściany zostały wzmocnione lisicami, a od zewnątrz i wewnątrz oszalowane pionowo. Świątynia jest jednonawowa; jej korpus rozplanowano na rzucie prostokąta. Prezbiterium jest zamknięte trójbocznie, z zakrystią od południa. Belkę tęczową wsparto na profilowanych kroksztynach. Sufit z fasetą przechodzi w zaskrzypienia, które wspierają się na słupach połączonych spłaszczonymi łukami. Dach nad nawą ozdobiono sześcioboczną, ażurową wieżyczką na sygnaturkę, obitą żelazną blachą. Zastosowano na niej cebulasty hełm, który zwieńczył żelazny, kuty dekoracyjnie krzyż. Przy kościele wystawiono murowaną dzwonnicę z jednym dzwonem.